Μελέτη
Τί, Γιατί, και πώς;
Ένας πρακτικός οδηγός στοχευμένης μελέτης.
«Πάει κι αυτό... τί να μελετήσω τώρα;» - ίσως η πιο συχνή ερώτηση που κάνουμε στους εαυτούς μας, όταν βρισκόμαστε στο practice room. Κατά πόσο όμως, μια τέτοιου είδους αναζήτηση στρέφει την προσοχή μας προς την πιο παραγωγική κατεύθυνση; Πράγματι, σε ένα αρχάριο επίπεδο υπάρχουν συγκεκριμένες ασκήσεις που επιβάλλεται ν’ ακολουθήσουμε, αν θέλουμε ν’ αναπτύξουμε τους βασικούς μοχλούς κίνησης και την απαραίτητη συνέργεια και ανεξαρτησία μεταξύ των μελών του σώματος μας, ώστε να καταφέρουμε να κάνουμε το όργανο ν’ ακουστεί με συνοχή και συγκεκριμένη κατεύθυνση. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η προαναφερθείσα κατάσταση έχει να κάνει με την απόκτηση και συλλογή εργαλείων και εκφραστικών μέσων, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν αργότερα, όσο εμβαθύνουμε σε πιο σύνθετες και πιο ανοιχτές ιδέες· ας σκεφτούμε ένα ζωγράφο ο οποίος βγαίνει στην αγορά ψάχνοντας συγκεκριμένες αποχρώσεις και ακριβή μεγέθη πινέλων, ή ένα μάγειρα που διαλέγει προσεκτικά πρώτες ύλες και καρυκεύματα, έχοντας στο νου μια συνταγή. Όταν εκείνοι βρουν ό,τι ψάχνουν, θα έχουν κάνει μεν, το πρώτο, απαραίτητο βήμα για τον προορισμό τους, θα απέχουν, δε, κατά πολύ από αυτόν·
Ένας ζωγράφος δεν αποκαλείται ζωγράφος μόνο και μόνο επειδή ξέρει να αντιστοιχίζει χρώματα σε φυσικά αντικείμενα, ούτε ένας μάγειρας θεωρείται μάγειρας γνωρίζοντας, απλώς, ποια υλικά χρειάζονται σε ποια συνταγή. Με την ίδια λογική, ένας drummer δεν είναι drummer επειδή μπορεί να συντάξει με σχετική ευχέρεια το paradiddle. Η έναρξη της μεγάλης αναζήτησης προκύπτει όταν αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε τα εφόδια εκείνα, τα οποία η πρωτογενής διαδικασία συλλογής τους μας απέδωσε· έχουμε λοιπόν τα μέσα· για ποιο σκοπό θα τα επιστρατεύσουμε; Με άλλα λόγια, για τί;
Με μια πρώτη ματιά, το τί, ίσως να μη φανεί και τόσο διαφορετικό από το για τί, εφόσον και στις δύο περιπτώσεις θα ακολουθούμε, πρακτικά, την ίδια ρουτίνα· αντιθέτως, διατείνομαι πως έχουν μια βασική διαφορά· εκεί που το τί συγκεκριμενοποιεί, το για τί επεκτείνει· εκεί που το τί περιορίζει, το για τί απελευθερώνει· εκεί που το τί φτιάχνει λέξεις, το για τί συντάσσει παραγράφους και αποδίδει νοήματα. Με λίγα λόγια λοιπόν, το τί αφορά στα εργαλεία, ενώ το για τί στο σκοπό απόκτησής τους. Αν όλα τα παραπάνω μας φαίνονται πολύ φιλολογικά, ας προσπαθήσουμε να τα φέρουμε στην καθημερινότητά μας με δυο απλά παραδείγματα σε πρώτο ενικό:
1.
• Μελετώντας κατευθυνόμενοι από το τί;
«Λέω να μελετήσω τεχνική σήμερα. Θα ξεκινήσω με μονά και διπλά, μετά θα κάνω paradiddles και στο τέλος κάποιες βασικές ασκήσεις hand foot coordination. Επειδή όμως πάνω απ’ όλα είμαστε μουσικοί και παίζουμε κομμάτια, θα τελειώσω με τα τάδε play- alongs.»
• Μελετώντας κατευθυνόμενοι από το για τί;
«Αυτήν την εβδομάδα θέλω ν’ ασχοληθώ με την ικανότητα μου ν’ αποδίδω μουσική σε ένα μεγάλο εύρος δυναμικών (= με ποιο σκοπό; Με τον σκοπό της διεύρυνσης των δυναμικών πεδίων στα οποία μπορώ να εκφράζομαι). Για να ξεκινήσω να δουλεύω πάνω σ’ αυτό, θα επιλέξω την οικογένεια των paradiddles και θα τη μελετήσω δίνοντας έμφαση στις δυναμικές διαφορές που επιτάσσει η δομή των μελών της. Κατόπιν, θα προσπαθήσω ν’ αποδώσω τις παραλλαγές (double paradiddle, paradiddle-diddle, κτλ.) χωρίς εσωτερικές δυναμικές διαφορές, δηλαδή χωρίς τονισμούς. Αφήνοντας την οικογένεια των paradiddles, θα συνεχίσω κάνοντας χρήση του pattern “R L K”, τονίζοντας ένα μέλος ανά μέτρο.»
Από τα παραπάνω, γίνεται φανερό πως η πρώτη περίπτωση, εκείνη του τί, προσανατολίστηκε γύρω από εργαλεία, χωρίς καμία συγκεκριμένη κατεύθυνση, κενή μουσικού σκοπού και απουσίας στοχευμένης ενέργειας από πλευράς του μαθητή. Η δεύτερη, αυτή του για τί, παρ’ όλο που φαινομενικά περιόρισε τη διόπτρα του συγκεκριμενοποιώντας την επιδίωξή του, στην πραγματικότητα τον ενθάρρυνε να εξερευνήσει πιο ανοιχτά, πολυδιάστατα μουσικά πεδία· έδωσε συγκεκριμένη κατεύθυνση στη μελέτη του, διαμόρφωσε ένα περιβάλλον στο οποίο τα επιλεγμένα εκφραστικά μέσα (τα paradiddles και η φράση “R L K”) μπόρεσαν να υπηρετήσουν ένα μουσικό προορισμό. Και οι δύο περιπτώσεις περιείχαν τη μελέτη του paraddidle· η πρώτη το έθεσε σαν αυτοσκοπό, ενώ η δεύτερη σα μέσο ώστε ο μαθητής να εντρυφήσει σε κάτι πολύ μεγαλύτερο.
2.
• Τί;
«Θέλω να μάθω να παίζω το τάδε κομμάτι. Θα κοιτάξω τη δομή, θα μελετήσω τα patterns και τα fills του και θα το επαναλάβω μέχρι να το μάθω.»
• Για τί
«Θέλω να αποδίδω εναργώς και να συνδέω πιο ομαλά τα διαφορετικά μέρη ενός κομματιού, όπως και να δουλέψω τις διάρκειες των νοτών μου, με σκοπό να βελτιώσω την αίσθηση που αποπνέει το παίξιμο μου.»
Παρ’ όλο που και στις δύο περιπτώσεις η μελέτη γίνεται με τη χρήση ενός κομματιού, ο εκ των προτέρων προσδιορισμός του σκοπού στο δεύτερο σενάριο αλλάζει ριζικά το παραγόμενο αποτέλεσμα μετά το πέρας της μελέτης. Όταν το κυνήγι του τί μας φέρνει πιο πολλά αντικείμενα – πιο πολλά κομμάτια –, η επιδίωξη του για τί μας διαμορφώνει ένα πλέγμα μουσικών ικανοτήτων, το οποίο έχει εφαρμογή σε οτιδήποτε κάνουμε πάνω στο όργανο· εν τέλει, ας έχουμε κατά νου πως ό, τι και να παίζουμε, ό, τι και να μελετάμε διευθύνουμε και χειραγωγούμε ήχο, χρόνο και αίσθηση· βέβαια, μόνο αν το συνειδητοποιήσουμε αυτό μπορούμε και να αντλήσουμε τα οφέλη που έχει να μας προσφέρει· αλλιώς παπαγαλίζουμε, απλώς, κάποια παραπάνω patterns και διάφορα στανταρισμένα fills. Ξανά λοιπόν, μελετώντας ένα κομμάτι, δεν έχουμε ως αυτοσκοπό απλώς τη διεύρυνση του ρεπερτορίου μας – εκτός και αν έχουμε επιλέξει συνειδητά κάτι τέτοιο – αλλά χρησιμοποιούμε ένα κομμάτι ως μέσο για την καλλιέργεια σημαντικών μουσικών ικανοτήτων, με τον ίδιο τρόπο που ένας ζωγράφος χρειάζεται τον καμβά για να δημιουργήσει.
Η εκμάθηση ενός ρυθμού, ενός rudiment ή ενός fill είναι το προαπαιτούμενο για να παίξουμε μουσική· είναι ό, τι και τα γράμματα για τις λέξεις, οι λέξεις για τις προτάσεις και οι προτάσεις για τα κείμενα.
Με ποιο τρόπο, όμως, έρχεται το πώς μέσα σ’ αυτή τη διαδικασία;
Το πώς παρεμβάλλεται μεταξύ του τί και του για τί, κάτι που καθίσταται κατανοητό μέσω του παρακάτω συλλογισμού:
Παράδειγμα 1ο:
• Για τί; (ποιός είναι ο σκοπός της μελέτης μου;)
Για να διευρύνω το δυναμικό φάσμα στο οποίο μπορώ να εκφράζομαι.
• Πώς; (με ποιό τρόπο θα το πετύχω αυτό;)
Κάνοντας στοχευμένη χρήση, εναλλαγή και συνδυασμό τονισμών και ghost notes.
• Τί; (χρησιμοποιώντας ποιό εργαλείο;)
Το single paraddidle και τα παράγωγά του.
Παράδειγμα 2ο:
• Για τί;
Για να αποδίδω “πιο μουσικά” ένα κομμάτι.
• Πώς;
Συνδέοντας ξεκάθαρα τα δομικά μέρη του μεταξύ τους και μεταφράζοντας με συγκεκριμένο τρόπο τις αξίες που παίζω.
• Τί;
Το τάδε κομμάτι.
Δοκιμάστε να εφαρμόσετε τον παραπάνω συλλογισμό πριν μπείτε στο practice room και πιάσετε μπαγκέτες.
Συνοψίζοντας λοιπόν, φυσικά και η συλλογή εργαλείων έχει αδιαμφισβήτητη αξία· θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο – αν όχι αδύνατο - να παίξουμε μουσική χωρίς να περάσουμε από αυτή τη βαρυσήμαντη διαδικασία. Όμως, ας μη μένουμε εκεί· ας μην επενδύουμε τον πολύτιμο χρόνο μας αποκλειστικά στη δημιουργία ενός βουνού φθόγγων, δίφθογγων, συνδέσμων και άρθρων, στην κορυφή του οποίου δεν υπάρχει ούτε μια παράγραφος – ή, έστω, πρόταση - με σαφές, διακριτό νόημα. Επίσης, μην ξεχνάμε πως οι διαδικασίες αυτές μπορούν να γίνονται παράλληλα: σίγουρα μπορώ να γράφω ένα κείμενο έχοντας ένα λεξικό συνωνύμων ανοιχτό δίπλα μου, ή να περνάω περιόδους κατά τις οποίες μ’ ενδιαφέρει κυρίως να μαθαίνω καινούργιες λέξεις· αρκεί όλες αυτές οι διεργασίες να είναι προϊόντα σκέψης και συνειδητής επιλογής.
Αυτά, καλή μελέτη!
