Γεια χαρά σε όλους!
Με αφορμή το σεμινάριο που έδωσα στο lab camp '16, σχετικά με το πρώτο πρελούδιο από το καλοσυγκερασμένο κλειδοκύμβαλο (μην ανοίξετε ακόμα λεξικά θα εξηγήσω πάρα κάτω) θα ήθελα να προσθέσω κάποιες σκέψεις για αυτούς που ήταν εκεί αλλά και να δώσω μια γενική ιδέα για όσους δεν μπόρεσαν να έρθουν.
Πολύ επιγραμματικά το καλοσυγκερασμένο κλειδοκύμβαλο είναι μια συλλογή από 48 πρελούδια και φούγκες. Αποτελείται από δυο βιβλία που περιέχουν το καθένα από ένα πρελούδιο και φούγκα για κάθε τονικότητα (12 μείζονες και 12 ελάσσονες). Ο λόγος που ο Bach έγραψε αυτές τις συνθέσεις είναι για να υποστηρίξει το καλοσυγκερασμένο κούρδισμα των ένπληκτρων και ένταστων οργάνων. Το καλοσυγκερασμένο κούρδισμα σε σύγκριση με το πυθαγόρειο που εφαρμοζόταν πριν έχει το πλεονέκτημα ότι ακούγεται καλά σε όλες τις τονικότητες. Αυτό για ένα συνθέτη σαν τον Bach είναι ένα εργαλείο ικανό να αλλάξει την μουσική και σηματοδοτεί την στροφή από την αντιστικτική γραφή (δηλαδή το μελωδικό γράψιμο και τον συνδυασμό δυο ή περισσοτέρων μελωδιών) στην αρμονική γραφή (δηλαδή σύνθεση βασισμένη στις συγχορδίες). Στο παρακάτω link μπορείτε να ακούσετε δυο εκτελέσεις του κομματιού και θα καταλάβετε αμέσως ότι η επιλογή του ως εισαγωγή σε αυτό το τεράστιο έργο δεν είναι τυχαία.
- Piano
- Harpsichord
Γρήγορα παραθέτω αυτά που ευκόλως εννοούνται σχετικά με την ανάλυση του κομματιού:
1) Έχουμε ένα επαναλαμβανόμενο ρυθμικό μοτίβο σχεδόν σε όλο το κομμάτι, πράγμα που φέρνει το ρυθμό σε δεύτερο πλάνο.
2) Απουσία μελωδίας.
3) Σε πρώτο πλάνο η μελωδία.
Μορφολογικά ο συνθέτης χρησιμοποιεί την πιο απλή και κλασική φόρμα: Έκθεση -ανάπτυξη- συμπέρασμα. Τα πρώτα τέσσερα μέτρα μας δίνουν ξεκάθαρα την τονικότητα και το ρυθμό. Στην συνέχεια περνάει από διάφορες βαθμίδες και αναστροφές για να καταλήξει πάλι στην αρχική τονικότητα.
Ενδιαφέρον έχει η γραμμή του μπάσου, η οποία ουσιαστικά είναι μια κατάβαση από το μεσαίο Ντο της αρχής στο δυο οκτάβες χαμηλότερο του τέλους. Ο τρόπος που κινείται το μπάσο είναι φυσικός σαν το πέσιμο ενός φύλλου και οι βαθμίδες, αναστροφές είναι το βασικό DNA της μέχρι σήμερα συμβατικής (functional) αρμονίας. (Βλέπε παρ. 1)
Παρ. 1
Όλα τα παραπάνω δεν χρειάζονται ούτε ιδιαίτερες γνώσεις ούτε πολύ προσπάθεια για να τα εντοπίσει κάποιος. Ο Bach όμως είναι διάσημος για την πολυπλοκότητα και την πολυστρωματικότητα των συνθέσεών του.
Στο παρακάτω link και εικόνα μπορείτε να ακούσετε και να δείτε αυτό που αποκαλώ “Musical Timelapse".
Παρ. 2
Το παραπάνω προκύπτει από τις κορυφές των συγχορδιών και το μπάσο μόνο. Έχω διαιρέσει τις αξίες στο μισό για να μπορέσουμε να ακούσουμε πιο εύκολα την μελωδική κίνηση. Αυτό που έχουμε μπροστά μας είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα αντίστιξης εκεί που υποτίθεται ότι δεν έπρεπε καν να υπάρχει!! Ίσως είναι τυχαίο (αν και λίγα πράγματα είναι όταν μιλάμε για τον Bach). Όπως και να έχει πιστεύω ότι η μελωδία που ακούσαμε υπάρχει στην κανονική εκδοχή του κομματιού και υποσυνείδητα την ακούμε.
Σαν έννοια και σύλληψη η πολυστρωματική γραφή ή παραγωγή μουσικής δεν είναι αποκλειστικότητα του Bach. Υπάρχει κρυμμένη σχεδόν σε κάθε έργο ορόσημο της μουσικής φιλολογίας. Θα έλεγα ότι είναι η κύρια διαφοροποίηση ενός καλού μαθητευόμενου από έναν master μουσικό. Όπως για παράδειγμα όταν ακούμε τον Miles να παίζει μια νότα και μας δίνει την αίσθηση ότι από πίσω της υπονοείται όλη η ιστορία της Jazz.
Θέλω να κλείσω αυτή την ανάρτηση με μια πρόταση/άσκηση:
1) Δοκιμάστε την επόμενη φορά που θα γράψετε ένα chord progression να ξεκινήσετε από μια μελωδία. Αυτή η μελωδία καλό είναι να είναι απλή ρυθμικά (προτείνω μισά και ολόκληρα).
2) Ύστερα εναρμονίστε κάθε νότα της μελωδίας σύμφωνα με την γλώσσα και την αισθητική σας.
3) Δουλέψτε τις αναστροφές του μπάσου ώστε να έχουν ωραία σχέση μεταξύ τους και με την μελωδία. (σαν αρχή αποφύγετε την παράλληλη κίνηση και το unison καθώς και τα πολλά διαδοχικά μεγάλα διαστήματα).
4) Παίξτε το όλο στην μισή ταχύτητα και γράψτε κάτι άλλο από πάνω (μελωδία ή ρυθμικό invention)
5) Στείλτε μου ένα mp3 με αυτό που γράψατε!!!
Καλή διασκέδαση και μέχρι τα ξαναπούμε μπορείτε να τσεκάρετε μουσικές, βίντεο και να επικοινωνήσετε μαζί μου στο vagelisstefanopoulos.eu
Μπορείτε επίσης να κατεβάσετε περισσότερο σχετικό υλικό από εδώ