Φαντάσου για λίγο ότι παίζεις ένα μουσικό κομμάτι στο αγαπημένο σου όργανο. Όλη σου η προσοχή είναι στραμμένη στις κινήσεις του σώματός σου, η αναπνοή σου είναι βαθιά και αργή, η ακοή σου δουλεύει στο 100% και συνεργάζεται τέλεια με τις κινήσεις των χεριών και των ποδιών ώστε να παράγεις τον τέλειο ήχο. Ζεις για τη συγκεκριμένη στιγμή, εντελώς απορροφημένος από τη δραστηριότητα αυτή. Έχεις χάσει κάθε επαφή με τον χώρο και τον χρόνο και δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκείνη τη στιγμή που να σε απασχολεί... Μόλις σταματήσεις, συνειδητοποιείς ότι έχουν περάσει 5 ώρες χωρίς να το καταλάβεις, ενώ έχεις 5 αναπάντητες κλήσεις στο κινητό σου τις οποίες δεν έχεις καν ακούσει!
Αυτή είναι μία εμπειρία που σίγουρα έχει ζήσει κάθε μουσικός, όμως στη καθημερινότητά μας αυτό μπορεί να γίνει για καθετί που μας ενδιαφέρει όπως η ανάγνωση ενός πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου, ο χορός, μία παρτίδα σκάκι, το αγαπημένο μας άθλημα...
Αν έχεις ζήσεις κι εσύ αυτή την εμπειρία θα χαρείς ιδιαίτερα, γιατί αυτή η εμπειρία που μόλις περιγράψαμε είναι ό,τι πιο κοντινό στην απόλυτη ευτυχία, σύμφωνα με τον διεθνώς διακεκριμένο Ούγγρο διδάκτορα ψυχολογίας και management, Mihaly Csikszentmihalyi, και ονομάζεται “η εμπειρία της ροής” ή “the flow state”.
O Csikszentmihalyi έγινε ευρύτατα γνωστός από τη θεωρία του για τη «Ροή» που παρουσίασε στο βιβλίο του: «Flow: The Psychology of Optimal Experience» («Ροή: Η Ψυχολογία της Βέλτιστης Εμπειρίας») υποστηρίζοντας ότι η εμπειρία της ροής δεν έχει καμία σχέση με αυτό που λέμε “πάω με το ρεύμα” (go with the flow), ούτε τη ροή των πραγμάτων. Είναι ένα είδος εσωτερικής έμπνευσης που προκαλεί έντονη συγκέντρωση-εστίαση σε κάποια ασχολία και σύμφωνα πάντα με τον Csikszentmihalyi οι άνθρωποι είναι πραγματικά ευτυχισμένοι όταν βρίσκονται στην κατάσταση της ροής.
Ο ίδιος περιγράφει τη ροή ως «την πλήρη συμμετοχή σε μια δραστηριότητα. Το εγώ απουσιάζει. Ο χρόνος ρέει αρμονικά. Κάθε δράση, κίνηση, σκέψη αναδύεται με αρμονική συνέχεια από την προηγούμενη, σαν ένα μουσικό κομμάτι τζαζ. Συμμετέχει ολόκληρη η ύπαρξη και αξιοποιούνται στο έπακρο όλες οι ικανότητες».
Είναι αυτές οι στιγμές που όλοι έχουμε ζήσει λίγο πολύ, όταν το μυαλό έχει προσηλωθεί απόλυτα στην συγκεκριμένη δραστηριότητα, τόσο που στην ουσία είναι σαν να “ξεχνάς” τον εαυτό σου, την ίδια σου την ύπαρξη, και ενεργείς αβίαστα ενώ παράλληλα είσαι τόσο “μέσα” σε αυτή την στιγμή που έχεις απόλυτη επίγνωση του τι κάνεις! Οι αθλητές αυτό το ονομάζουν “being in the zone”.
Ένα πολύ καλό παράδειγμα το οποίο εξηγεί και την παραπάνω έκφραση “το εγώ απουσιάζει”, είναι αυτό του αθλητή Michael Jordan. Όταν ο M.J βιώνει την εμπειρία της ροή ή αλλιώς βρίσκεται “in the zone”, δίνοντας μια πάσα πίσω από την πλάτη (behind-the-back pass), δεν σκέφτεται συνειδητά “πώς να πασάρω τώρα τη μπάλα” και αν το έκανε, θα έβγαινε από το “flow state” με πιθανότατο αποτέλεσμα να ρίξει τη μπάλα τελικά στις κερκίδες. Αυτή η απόλυτη “βύθιση” σε μια εργασία/ δραστηριότητα προαπαιτεί την απουσία του εαυτού, ενώ η συνείδηση γίνεται ένα με την παρούσα ενέργεια.
Πώς όμως θα βιώσουμε την εμπειρία της ροής και άρα την απόλυτη πληρότητα και ευτυχία της στιγμής; Επηρεασμένος από τον Maslow (Αμερικάνος ψυχολόγος, γνωστός για την θεωρία ιεράρχησης των αναγκών) , ο Csikszentmihalyi επιμένει ότι η ευτυχία δεν έρχεται έτσι απλά. Κάθε άτομο πρέπει να προετοιμαστεί κατάλληλα γι' αυτή και να την καλλιεργήσει, θέτοντας στόχους και προκλήσεις που δεν είναι ούτε τόσο απαιτητικές αλλά ούτε και τόσο απλές για τις δυνατότητές του.
Η ροή λοιπόν, είναι η μορφή της βέλτιστης εμπειρίας στην οποία κάποιος ασχολείται με μία δραστηριότητα μόνο για χάρη της ίδιας της δραστηριότητας. Οι άνθρωποι οι οποίοι ασκούν δραστηριότητες στις οποίες μπαίνουν σε αυτή την κατάσταση ροής, χρησιμοποιούν υψηλά επίπεδα δεξιοτήτων καθώς γι' αυτούς είναι μία ευχάριστη πρόκληση. Έτσι δημιουργούν μια εμπειρία πλούσια, προσωπικά επωφελή και παραγωγική που τους οδηγεί σε ένα επόμενο στάδιο.
Δυστυχώς το σχολείο σπάνια προσφέρει στους μαθητές τη δυνατότητα να βιώσουν αυτη την ιδιαίτερα παραγωγική εμπειρία της ροής, επειδή συμμετέχουν σε πολλές δραστηριότητες για τις οποίες δεν κατέχουν ακόμα ένα υψηλό επίπεδο ικανοτήτων και δεν υπάρχει αυτή η απαραίτητη εγκεφαλική “πρόκληση” που να τους κάνει να απορροφώνται απόλυτα από τη συγκεκριμένη ενέργεια.
Ωστόσο, εάν έχουμε καταλάβει τι είναι αυτό που πραγματικά απολαμβάνουμε να κάνουμε, τότε μπορούμε να αφιερώσουμε περισσότερο χρόνο σε αυτό, να το κατανοήσουμε, να το εξασκήσουμε ώστε να αποκτήσουμε τις απαραίτητες γνώσεις και σύντομα θα δούμε ότι μπορούμε να ζήσουμε αυτη την απόλυτη εμπειρία!
Ποια είναι άραγε τα οφέλη της ροής και γιατί πρέπει να την επιδιώκουμε;
Η ροή κατά βάση οδηγεί σε βελτίωση των επιδόσεων. Ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι η ροή μπορεί να βελτιώσει την απόδοση σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, συμπεριλαμβανομένων της διδασκαλίας, της μάθησης, του αθλητισμού και της καλλιτεχνικής δημιουργικότητας.
Η ροή μπορεί επίσης να μας οδηγήσει σε περαιτέρω μάθηση και ανάπτυξη διαφόρων δεξιοτήτων. Καθώς η πράξη για την επίτευξη της ροής προαπαιτεί μια ισχυρή γνώση κάποιας δεξιότητας, το άτομο πρέπει να επιζητά συνεχώς νέες προκλήσεις και πληροφορίες προκειμένου να διατηρηθεί αυτή η κατάσταση και να συνεχίσει να εξελίσσεται.
Γι' αυτό ασχολήσου κι εσύ με μια δραστηριότητα που σου αρέσει, αρκεί να παρουσιάζει κάποιον βαθμό δυσκολίας και να απαιτεί από τη πλευρά σου μια σχετική επιδεξιότητα, ώστε να μην είναι μια πολύ απλή και χωρίς προκλήσεις εμπειρία. Η εκμάθηση του αγαπημένου σου μουσικού οργάνου αποτελεί ένα ιδανικό παράδειγμα, καθότι συνδυάζει την πρόκληση με την ευχαρίστηση!
Let's get in the flow state!
Πηγές:
http://en.wikipedia.org/wiki/Mihaly_Csikszentmihalyi
http://psychology.about.com/od/PositivePsychology/a/flow.htm
http://www.pursuit-of-happiness.org/history-of-happiness/mihaly-csikszentmihalyi/
http://www.ppc.sas.upenn.edu/creatingflowactivity.htm
http://www.spring.org.uk/2012/06/the-psychology-of-flow-in-under-300-wor...